Wijsheid en Compassie

De meester in Zazen* Suzuki vertelt ons met deze wijsheidinstructie dat alert aanwezig zijn, pijn pijn laten doen, leidt tot het kunnen verdragen van pijn en ons bevrijd van lijden. Het verschil tussen pijn – een veel voorkomend fenomeen gedurende ons leven op lichamelijk, emotioneel en geestelijk vlak – en lijden is juist onze omgang ermee.

Het trainen van de geest onderscheidt zich van de andere niveaus van reflectie doordat het een gerichte inhoudelijke training van de geest is. Het doel is hetzelfde ― het bevrijden van onze geest uit haar automatische en impulsieve reactiviteit ― maar het hoe en wat verschilt van andere technieken.

Reflectie volgt op gewaarzijn Reflecteren volgt op de fase van gewaarzijn > gewaar ben je, reflecteren doe je. We zien dat gewaarzijn, hoewel van nature aanwezig, training nodig heeft om een instrument voor bewustzijnsontwikkeling te worden. We kijken hier dieper naar de betekenis, functie en toepassing van de activiteit van reflecteren.

We zijn gewend om direct te reageren vanuit wat we ervaren. Maar pas als je je bewust bent dát je waarneemt, kun je door reflectie patronen in je gedrag en de resultaten daarvan gaan herkennen. Deze metapositie, zoals het in de gestaltpsychologie wordt genoemd, is vergelijkbaar met de basis van boeddhistische aandachtsmeditatie.

Ken Jezelf! Dit adagium, wat onder andere toegeschreven wordt aan het Orakel van Delphi, is van alle tijden. Het adagium is in de gebiedende wijs – die toon die we ons vroeger moesten laten welgevallen als kinderen, maar die we als volwassenen alleen maar op prijs stellen als de spreker daadwerkelijk een autoriteit is in het onderwerp.

In mijn kennismaking met het Boeddhistische gedachtegoed en beoefeningen – in mijn geval van concentratie meditatie tot het hoogste Dzogchen onderricht – heeft het lojong onderricht me van meet af aan sterk aangesproken. En mij niet alleen – de geschiedenis leert dat Lojong zich onder de Tibetanen al eeuwen lang in een grote populariteit mag verheugen.

Narcissus werd verliefd op zijn eigen spiegelbeeld en kwijnde uiteindelijk weg omdat hij zijn omgeving vergat. Wie herkent deze zelfgerichte houding niet, in meer of mindere mate, bij zichzelf? Willen we van narcisme naar altruïsme dan moeten we ons kleine zelf overstijgen, waardoor we onze verbondenheid met het grotere geheel realiseren.